بانک‌مرکزی را رها کنید

در‌حالی‌که سیاست‌های انقباضی بانک‌های مرکزی برای مقابله با تورم موجب شده اعتراضات زیادی به سیاست‌های انقباضی مطرح شود، راگورام راجان، استاد دانشگاه شیکاگو، معتقد است که اکنون زمان ارزیابی عملکرد بانک‌های مرکزی نیست و باید به آنها‌ اجازه داد تا با فراغ بال به مهار تورم بپردازند.

این استاد دانشگاه که سابقه ریاست بانک مرکزی هند را در کارنامه خود دارد، معتقد است حتی هنگامی که جهان به حالت عادی هم برگشت، بسیاری از موارد، مانند مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی یا ایجاد اشتغال، وظیفه بانک‌های مرکزی نیست و آنها نباید به بهانه فلج‌شدن دولت‌ها وارد این وادی شوند؛ واضح است که آنها باید بر وظیفه خود برای مبارزه با تورم بالا تاکید مجدد کنند. این اقتصاددان معتقد است بانک‌های مرکزی مطلوب، مسوولیت تقویت رشد را بر دوش بخش خصوصی و دولت‌ها، جایی که به آن تعلق دارند، می‌گذارند. به گفته او، بانک‌های مرکزی متمرکزتر و کمتر مداخله‌گر احتمالا نتایج بهتری نسبت به دنیایی با تورم بالا، اهرم‌های مالی بالا و رشد پایین ارائه می‌کنند که اکنون در آن قرار داریم. در‌حالی‌که سخنان راجان درباره بانک‌های مرکزی اقتصادهای پیشرفته است، ما می‌توانیم اهمیت تاکید او بر آزادی عمل بانک مرکزی در مواجهه با تورم را درباره اقتصاد ایران و بانک مرکزی کشور خود مشاهده کنیم.

دور تند انتقادات از سیاست انقباضی

اقدام هماهنگ بانک‌های مرکزی در سراسر جهان برای کنترل تورم موجب شده نوک پیکان انتقادات و اعتراضات به سوی آنها بازگردد. افزایش نرخ بهره سیاستی موجب می‌شود تامین مالی و استقراض گران شده و به همین خاطر فعالیت‌های اقتصادی با کاهش مواجه شوند. این موضوع خود را در گران‌تر شدن کالاها و خدمات تولیدشده و کاهش سطح اشتغال نشان می‌دهد. این کاهش سطح اشتغال و افت درآمد واقعی موجب افت سطح رفاه و کیفیت زندگی شهروندان می‌شود و اعتراض آنها را به همراه دارد. این اعتراضات به شهروندان محدود نمانده و صدای برخی از سیاستمداران را نیز درآورده است. در همین راستا فشارهای سیاسی بر بانک‌های مرکزی افزایش یافته تا دست از سیاست‌های انقباضی خود بردارند.

وقت انتقاد نیست!

با‌این‌حال استاد دانشگاه شیکاگو نظر دیگری دارد. راگورام راجان، رئیس سابق بانک مرکزی هند و استاد مالی دانشگاه شیکاگو، می‌گوید اکنون زمانی برای ارزیابی عملکرد بانک‌های مرکزی نیست و آنها باید در انجام وظایف خود آزاد باشند. فایننشال‌تایمز در گزارشی نظرات این استاد دانشگاه را پوشش داده است. به گفته او، بانک‌های مرکزی نبرد با تورم بالا را به‌خوبی می‌دانند و ابزارهای لازم برای مبارزه با آن را دارند. این اقتصاددان ضمن پذیرش هزینه‌ مبارزه با تورم گفت که افزایش مخارج برای کاهش درد تورم بالا و کندی رشد می‌تواند کمک کند، اما دولت‌ها باید این هزینه‌ها را تنها به سمت نیازمندترین افراد هدایت کنند تا باعث افزایش تورم نشود.

قهرمانان دیروز، منفوران امروز

مسوولان بانک‌های مرکزی هنگامی که در جکسون هول با یکدیگر ملاقات می‌کنند، باید تعجب کنند که چقدر در چشم مردم خوار شده‌اند. چندی پیش آنها قهرمان بودند، با سیاست‌های پولی غیرمتعارف از رشد اقتصادی ضعیف حمایت می‌کردند، استخدام اقلیت‌ها را در بازار کار تشویق می‌کردند، و حتی تلاش می‌کردند تغییرات آب‌وهوایی را مهار کنند و در تمام این مدت قانون‌گذاران را سرزنش می‌کردند تا اقدامات بیشتری انجام دهند و بار بیشتری را به دوش بکشند. بااین‌حال اکنون آنها متهم هستند که مهم‌ترین وظیفه خود را که حفظ تورم در سطح پایین و باثبات است انجام داده‌اند. سیاستمداران، با بی‌اعتمادی به قدرت مقامات غیر منتخب بانک مرکزی، خواهان بررسی مجدد اقدامات بانک مرکزی هستند.

نتایج شرایط استثنایی

با این حال راجان معتقد است که باید واقع‌بین بود؛ این همه‌گیری بی‌سابقه بود و پیش‌بینی عواقب آن برای اقتصاد جهانی بسیار سخت است. کمتر کسی فکر می‌کرد که ولادیمیر پوتین وارد جنگ شود و قیمت انرژی و مواد غذایی سر به فلک بکشد. با‌این‌حال جای شکی نیست که واکنش بانک مرکزی به نشانه‌های رو به رشد تورم آهسته و دیر بود. تا حدی، بانک‌های مرکزی بر این باور بودند که هنوز در دوران بحران مالی پس از سال ۲۰۰۸ هستند، زمانی که هر جهش قیمتی، حتی قیمت نفت، بر سطح عمومی قیمت‌ها تاثیر اندکی می‌گذاشت. در این دوران فدرال‌رزرو اعلام کرد که نسبت به تورم حساسیت کمتری به خرج خواهد داد؛ سیاستی که مناسب عصر تقاضا و تورم پایین است؛ اما دقیقا در دورانی که تورم در شرف اوج‌گرفتن باشد، نادرست‌ترین تصمیم به شمار می‌رود. اما چه کسی می دانست که طی زمان اوضاع در حال تغییر است؟ حتی با آینده‌نگری کامل، آنها از تصمیمات بازیگران توانمند بازار آگاه نیستند و ممکن است تصمیمات درستی اتخاذ نکنند.

وظیفه بانک مرکزی یکی است

این اقتصاددان هندی معتقد است بانک مرکزی تورم را با کاهش رشد اقتصادی کاهش می‌دهد. به زعم او مهم نیست بانک مرکزی چقدر مستقل است، سیاست‌هایش باید منطقی تلقی شود، در غیر این صورت استقلال خود را از دست می‌دهد. سیاست‌های مصمم فدرال رزرو تا حدی بر فعالیت‌های اقتصادی تاثیر می‌گذارد. اما این یک حدس و گمان است که نرخ‌های بالای سیاستی چگونه باید بالا بروند و تا چه مدت باید بالا بمانند تا بازار کار فشرده امروز شرایط بهتری بیابد. رئیس سابق بانک مرکزی هند معتقد است که وظیفه بانک مرکزی اروپا و بانک انگلستان سخت‌تر است، زیرا آنها به دام رکود می‌افتند و قیمت‌های انرژی بیشتر از ایالات متحده باعث افزایش تورم می‌شوند. البته، زمانی که بانک‌های مرکزی موفق به کاهش تورم شوند، احتمالا به دنیایی با رشد پایین باز خواهیم گشت.

به‌سختی می‌توان پیش‌بینی کرد که چه چیزی می‌تواند پیری جمعیت، کندی اقتصاد چین و رشد اقتصادی مشکوک جهان، تهدید‌های نظامی و مخالفت با جهانی شدن را جبران کند. این دنیای با تورم کم و رشد کم چیزی است که بانک مرکزی کمتر با آن آشنا هستند. ابزارهایی که بانک‌های مرکزی پس از بحران مالی استفاده کردند، مانند تسهیل کمی، در افزایش رشد موثر نبودند. به گفته این اقتصاددان وقتی همه‌چیز به حالت عادی برگردد، مبارزه با تغییرات آب‌و‌هوایی یا ترویج اشتغال فراگیر در زمره وظایف اصلی بانک‌های مرکزی نیست و آنها باید بر وظیفه خود مبنی بر مبارزه با سطوح تورم بالا تاکید کنند. به زعم این استاد دانشگاه شیکاگو، بانک‌های مرکزی متمرکزتر و کمتر مداخله‌گر احتمالا نتایج بهتری نسبت به دنیایی با تورم بالا، اهرم‌های مالی بالا و رشد پایین ارائه می‌کنند که اکنون در آن قرار داریم.